تجارت نقش کلیدی در تکمیل روند تولید، صنعت، معدن و کشاورزی را بازی میکند.
بازرگانی در واقع با نتیجه کار بخشهای دیگر سروکار دارد، بخصوص نقش مهم بازرگانی خارجی که باعث فروش کالاها در بازارهای جهانی و ورود ارز به کشور میگردد و بخش بازرگانی داخلی نیز موجب توسعه اقتصادی کشور میگردد. توانمندی و پویایی این بخش باعث رضایتمندی تولید کننده، مصرف کننده و رشد کل اقتصاد میگردد. برای مثال از کل رشد 3 درصدی سال 1393 بازرگانی سهم نیم درصدی داشت و سهم آن در تولید ناخالص ملی همان سال 13.5 درصد بوده است.
صادرات غیر نفتی نقش اصلی توسعه بازرگانی ایران است که هم باعث کاهش وابستگی کشور به درآمد نفتی و هم باعث رفع مشکلات اقتصادی کشور میگردد. براساس آمار گمرک ایران در سال 1393 حجم کل صادرات غیر نفتی ایران معادل 98.5 میلیون تن کالا که حدود 50 میلیارد دلار تن کالا را شامل گردید، و در مقابل 41 میلیون تن کالا به ارزش 52.5 میلیارد دلار حجم واردات غیر نفتی ایران بوده است. بدین ترتیب گردش تجارت خارجی ایران در سال 1393 معادل 102 میلیارد دلار گردیده است. بر اساس این گزارش از این میزان 14 میلیارد دلار مربوط به مایعات گازی, 14 میلیارد دلار محصولات پتروشیمی و ما بقی سایر کالاهای صادراتی ایران را شامل گردیده است.بدین ترتیب مایعات گازی و محصولات پتروشیمی به ترتیب مهمترین کالاهای صادراتی ایران بوده اند.
مهمترین شریک تجاری ایران چین با 3.7 میلیارد دلار صادرات در 6 ماه اول سال 1394 بوده است و عراق با 3 میلیارد دلار در ردیف دوم جدول صادراتی ایران قرار دارد.
در همین مدت بیشترین واردات ایران نیز از کشور چین با حدود 5.5 میلیارد دلار و امارات با حدود 4.5 میلیارد دلار دومین کشور صادر کننده به ایران بوده است. در عین حال به علت پایین بودن حجم تجارت در 6 ماهه گذشته تراز مثبت تجاری ایران از کارشناسان اقتصادی مفید به نظر نمیرسد، زیرا بخش بازرگانی ایران به اهداف بازرگانی خود که رونق اقتصادی بوده است دست نیافته است.
تعرفه ها و وضیت نا بسامان آن در حمایت از تولید کنندگان داخلی, عدم وجود حقوق مصرف کننده در نظام تعرفه ای ایران و قاجاق کالاهای بی کیفیت از عوامل اصلی این حریان میباشد. همچنین محدودیت بازارهای ایران به تعداد کشورهای خاص و وجود تحریمها در سالهای گذشته آسیبهای جبران ناپذیری را بر بازرگانی ایران وارد نموده است.
بر اساس آخرین اعلام بانک جهانی در شاخص فضای کسب و کار ایران رتبه 130 در میان 189 کشور جهان کسب کرده است.همچنین اعمال سیاستهای نامناسب برای صادرات و واردات کالا موجب به هم خوردن تنظیم بازار و آسیبهای زیادی به پیکره صادرات ایران گردیده است.
بر اساس سند چشم انداز 20 ساله ایران و بر پایه تولید ملی متکی بر منابع انسانی و سرمایه های اجتماعی، ایران جز کشورهای توسعه یافته محسوب گردیده است که زمینه تحقق آن در سطح تجارت داخلی و خارجی تکیه بر صادرات غیر نفتی بوده است.
